Zaadbalkanker

Bij zaadbalkanker ontstaat er kanker in de zaadbal. Meestal gebeurt dat in de cellen die het zaad aanmaken.
Zaadbalkanker komt niet zo veel voor, maar helaas treft de ziekte vooral jongere mannen tussen de 15 en 40 jaar. Onder jonge mannen is het dan ook de meest voorkomende vorm van kanker. In Nederland wordt deze ziekte per jaar bij ongeveer 800 mannen vastgesteld. Voor de regio Doetinchem is dit ongeveer zeven keer per jaar. Het jaar 2010 is een uitzondering. Dat jaar ontdekten wij al 16 keer zaadbalkanker in onze kliniek.

Oorzaak

De oorzaak voor het ontstaan van zaadbalkanker is niet helemaal duidelijk. Wel zijn er enkele risicofactoren bekend. Mannen die als baby niet ingedaalde zaadballen hadden, hebben een grotere kans op de ziekte. Andere risicofactoren zijn een familielid met zaadbalkanker (erfelijkheid) en verschrompelde zaadballen (testisatrofie).
Zaadbalkanker is een snel groeiende vorm van kanker. Het is dan ook belangrijk dat de ziekte vroeg ontdekt wordt.

Diagnose

Om de diagnose met zekerheid te kunnen stellen moet de zaadbal verwijderd worden. Dit is dan ook meteen het begin van de behandeling. Daarna kunnen nog andere behandelingen volgen, zoals bestraling of chemotherapie. Na de behandeling moet u nog geregeld op controle komen. In het eerste jaar zelfs iedere drie maanden. De ziekte kan namelijk terugkomen. U kunt dit zelf ook in de gaten houden door uw balzak zelf te onderzoeken op verhardingen of knobbels.

Verschijnselen van zaadbalkanker

De meeste mannen bij wie zaadbalkanker wordt ontdekt, hebben zelf al gemerkt dat er een verandering in de zaadbal zit. De zaadbal is bijvoorbeeld groter dan normaal of voelt hard aan, of er is een zwelling van de balzak. Soms doet zaadbalkanker pijn, maar dat hoeft niet altijd.
Opvallend is dat het normale gevoel in de zaadbal kan verdwijnen. De bal voelt dan aan als een steen.

Bij een klein aantal mannen wordt zaadbalkanker ontdekt doordat zij klachten hebben die door uitzaaiingen worden veroorzaakt, zoals opgezette lymfklieren. Dit veroorzaakt dan pijn in de rug of de buik.
Soms zijn er klachten die niet direct aan zaadbalkanker doen denken, maar daar wel door komen. Voorbeelden zijn zwelling van de borstklier of van het gebied rond de tepel. Ook grote vermoeidheid zonder duidelijke oorzaak is een algemeen verschijnsel bij kanker.

Risicofactoren die de kans op zaadbalkanker vergroten

De oorzaak van zaadbalkanker is nog onduidelijk. Er zijn wel risicofactoren bekend die de kans op het ontstaan van zaadbalkanker vergroten:

• Zaadbalkanker komt vaker voor bij mannen bij wie één of beide zaadballen rond de geboorte niet waren ingedaald. Toch denken onderzoekers dat dit niet direct de oorzaak is van het ontstaan van een tumor. Waarschijnlijk gaat het om een erfelijke belasting die zowel een rol speelt bij het niet-indalen van de zaadbal als bij het ontstaan van een tumor. Als er zaadbalkanker in uw familie voorkomt, hebt u een grotere kans op de ziekte.
• Mannen die al eens eerder zaadbalkanker hebben gehad, hebben een grotere kans om opnieuw zaadbalkanker te krijgen.
• De kans op zaadbalkanker blijkt groter te zijn bij testis-atrofie. Testis-atrofie wil zeggen dat de zaadbal verschrompelt, bijvoorbeeld door een verminderde bloedtoevoer. Waarom kanker eerder in een verschrompelde zaadbal ontstaat, is nog steeds onduidelijk.

Zaadbalkanker wordt beslist niet veroorzaakt door zelfbevrediging (masturbatie). Ook is zaadbalkanker geen geslachtsziekte. Net als andere soorten kanker is zaadbalkanker niet besmettelijk. Daarover hoeft u zich dus geen zorgen te maken. Ook niet als er bij het vrijen sperma in het lichaam van de partner komt.

Onderzoeken

Als de arts denkt dat u mogelijk zaadbalkanker hebt, zal er een lichamelijk onderzoek volgen. Daarna kunnen andere onderzoeken plaatsvinden, zoals een echografie en bloedonderzoek.

Een van de mogelijke vervolgonderzoeken om de uitgebreidheid van zaadbalkanker vast te stellen is een CT-scan. Om zaadbalkanker met zekerheid vast te stellen is weefselonderzoek nodig. Hiervoor moet de arts de zaadbal, de bijbal en de zaadstreng uit de balzak verwijderen. Dit gebeurt tijdens een operatie via de lies. Deze organen worden dan onder de microscoop onderzocht.
Als de uroloog twijfelt of u echt zaadbalkanker heeft, haalt deze tijdens de operatie maar een klein stukje weefsel weg om te onderzoeken. De arts kan de operatie dan stoppen als er geen kankercellen worden gevonden.

Als zeker is dat u zaadbalkanker hebt, is verder onderzoek nodig om te kijken of er ergens in het lichaam uitzaaiingen zijn. Er wordt bijvoorbeeld een röntgenfoto van uw borstkas gemaakt (thoraxfoto) of een CT-scan om uitzaaiingen in de buik en borstkast op te sporen.

Behandeling

Eigenlijk begint de behandeling van zaadbalkanker al bij het stellen van de diagnose. De zaadbal moet immers worden weggehaald om zeker te weten dat het echt om zaadbalkanker gaat. Deze operatie is meteen het begin van de behandeling. Daarna is vaak een vervolgbehandeling nodig. Deze kan bestaan uit:

• Bestraling
• Chemotherapie
• Operatie om de lymfeklieren te verwijderen

Het behandelplan voor zaadbalkanker wordt altijd opgesteld na overleg in het multidisciplinaire oncologie team. Dit team bestaat uit specialisten van verschillende disciplines en werkt samen in ARTZ (Alliantie Regionale TopZorg). Hierin zijn naast het Slingeland ook Rijnstate in Arnhem, de Gelderse Vallei in Ede en de Radiotherapiegroep vertegenwoordigd. Daarnaast neemt het Radboudumc in Nijmegen deel aan het multidisciplinaire overleg.

Na de behandeling van zaadbalkanker moet u nog geregeld naar uw arts voor controle. De ziekte kan immers terugkomen. De controles gaan tien jaar door.

Seksualiteit en vruchtbaarheid

Door de behandeling van zaadbalkanker (radiotherapie of chemotherapie) kunt u (tijdelijk) onvruchtbaar zijn. Er is een mogelijkheid om sperma te laten invriezen. Wilt u weten wat de mogelijkheden zijn in uw persoonlijke situatie? Bespreek dit dan tijdig met uw arts.

Een behandeling tegen kanker kan ingrijpende lichamelijke gevolgen hebben, maar ook psychisch krijgt u veel te verwerken. Zowel de lichamelijke als de psychische veranderingen kunnen uw seksleven beïnvloeden. Als u een relatie hebt, speelt uw partner hierbij een belangrijke rol. Het is belangrijk dat u samen de tijd neemt om er goed over te praten. Een seksuoloog kan u hierbij helpen.

Na het verwijderen van een zaadbal krijgt u niet minder zin om te vrijen en u wordt ook niet impotent. Als één zaadbal is weggehaald bent u nog gewoon vruchtbaar. In een later stadium is het mogelijk een zaadbal prothese te laten plaatsen.

AYA-zorg: zorg voor jongvolwassenen met kanker

Als je jongvolwassen bent en de diagnose kanker krijgt staat de wereld op z’n kop. Het kan goed zijn dat je veel vragen hebt die specifiek zijn voor jouw levensfase. Denk aan vragen over het afmaken van een studie, solliciteren bij een eerste baan, het afsluiten van een hypotheek of het stichten van een gezin. In het Slingeland Ziekenhuis hebben wij aandacht voor al jouw vragen. Wij bieden leeftijdsspecifieke AYA-zorg. Dit is zorg voor AYA’s (Adolescents & Young Adults) tussen de 18 en 39 jaar die voor het eerst de diagnose kanker krijgen. Op de webpagina over AYA-zorg lees je hier meer over. 

Patiëntenvereniging

• Stichting zaadbalkanker
• KWF Kankerbestrijding