Prostaatkanker

In Nederland wordt per jaar bij ongeveer 8.000 mannen prostaatkanker vastgesteld. Ongeveer 75% van hen is ouder dan 65 jaar. Prostaatkanker is dus vooral een ziekte die voorkomt bij oudere mannen, hoewel de ziekte ook steeds vaker op jongere leeftijd (vanaf 40 jaar) wordt vastgesteld. Prostaatkanker zal ook bij de groep zeer oude mannen voorkomen. Maar omdat prostaatkanker vaak langzaam groeit, krijgt het merendeel van hen geen klachten en wordt de ziekte niet ontdekt.

De prostaat

De prostaat is een klier die onder de blaas, om de plasbuis heen ligt. De prostaat produceert prostaatvocht voor de zaadcellen. De zaadcellen en het prostaatvocht vormen samen sperma.

Prostaatgroei

Naarmate de man ouder wordt neemt het volume van de prostaat toe. Het gewicht van een prostaat kan variëren van 10 tot 300 gram. De groei van de Prostaat wordt beïnvloed door testosteron (mannelijk hormoon). Een vergrote prostaat kan de plasbuis dichtdrukken en tot plasklachten leiden. Meestal is er sprake van een goedaardige vergroting van de prostaat. Een vergroting van de prostaat kan duiden op prostaatkanker.

Ontwikkeling prostaatkanker

Prostaatkanker ontwikkelt zich in de cellen van de klierbuisjes van de prostaat. Het weefsel van de prostaat verandert bij prostaatkanker. Deze verandering is soms door een arts te voelen als een vergroting of een verharding van de prostaat.

Onderzoeken

Om de diagnose prostaatkanker te kunnen stellen en het stadium van de ziekte te bepalen wordt gebruik gemaakt van verschillende onderzoeken.

Bloedonderzoek PSA-waarde bepaling

Een verhoogde PSA-waarde kan een aanwijzing zijn voor prostaatkanker en is aanleiding voor verder onderzoek.

Echografie van de prostaat

Doormiddel van een Echografie van de prostaat wordt deze in beeld gebracht. Dit gebeurt inwendig met een echosonde. Eventuele afwijkingen worden zo meestal zichtbaar.

MRI van de prostaat

Na een rectaal toucher wordt er eerst een MRI van de prostaat gemaakt alvorens biopten van de postaat te nemen.

Het wegnemen van weefsel (biopten)

Om te beoordelen of er sprake is van een kwaadaardige vergroting van de prostaat, worden op verschillende plaatsen stukjes weefsel weggehaald. Dit gebeurt door de prostaat met een echografie in beeld te brengen en met een naald de stukjes weefsel via de anus/endeldarm weg te nemen. De patiënt voelt dit nauwelijks. Het weefsel wordt vervolgens onderzocht. De uitslag volgt binnen 2 weken.

PSMA PET-scan

De PSMA PET scan wordt gedaan voor het vastleggen van tumoractiviteit bij patiënten met prostaatkanker. PSMA staat voor prostaat specifiek membraan antigeen. Dit is een relatief nieuwe techniek waarmee uitzaaiingen of terugkeer van de prostaattumor al vroeg zichtbaar zijn. Tijdens de scan krijgt u een kleine hoeveelheid radioactief PSMA toegediend. Deze stof hecht zich aan de prostaatkankercellen waardoor deze zichtbaar worden op beeld. Deze kleine hoeveelheid radioactieve stof is niet schadelijk en u plast het gewoon weer uit. Deze scan wordt in het SKB in Winterswijk gedaan. 

CT-scan

Een CT-scan wordt soms nog gedaan kan eventuele uitzaaiingen van de prostaatkanker naar de lymfeklieren in beeld brengen.

Botscan

Een skeletscintigrafie (botscan) wordt soms nog gedaan en kan eventuele uitzaaiingen in de botten aantonen.

Verwijderen van de lymfeklieren

Als de lymfeklieren uitzaaiingen bevatten kan het nodig zijn om de lymfeklieren in het bekken te verwijderen en nauwkeuriger te onderzoeken. De verwijdering gebeurt door middel van een (kijk)operatie.

Behandeling

De mogelijkheden voor de behandeling van prostaatkanker zijn afhankelijk van het stadium waarin de ziekte zich bevindt. Daarnaast spelen leeftijd, de conditie en de wensen van de patiënt een rol.

De behandeling kan gericht zijn op genezing van prostaatkanker maar soms is genezing niet mogelijk en richt de behandeling zich op het afremmen van de ziekte.

Afwachten

Het is mogelijk dat er in eerste instantie geen behandeling plaats vindt maar dat er wordt afgewacht. De patiënt blijft wel onder controle.
Afwachten is mogelijk als de prostaatkanker niet agressief lijkt te zijn. Als wordt verwacht dat een behandeling de patiënt meer klachten dan winst op zal leveren wordt ook gekozen voor afwachten.
Tijdens contoles wordt het verloop van de ziekte goed in de gaten gehouden. Als de kanker zich verder ontwikkelt wordt opnieuw bekeken welke behandelmogelijkheden er zijn.

Behandeling gericht op genezing

Als er geen sprake is van uitzaaiingen dan richt de behandeling zich op genezing. Dit kan betekenen dat de patiënt een operatie (Radicale prostatectomie) moet ondergaan of radiotherapie (bestraling) krijgt. Soms wordt er ook gestart met hormoontherapie.

Niet genezende behandeling

Als er sprake is van uitzaaiingen buiten de prostaat, is genezing niet meer mogelijk. De behandeling is er dan op gericht om de ziekte af te remmen en eventuele klachten te verlichten. De behandeling bestaat uit hormoontherapie al dan niet gecombineerd met chemotherapie.

Controle na de behandeling

Patiënten blijven gedurende lange tijd onder controle. Een controle is bedoeld om het ziekteproces in de gaten te houden. Ook geven de controles na de behandeling zicht op de effecten van de behandeling en de bijwerkingen op lange termijn.
De oncologieverpleegkundige helpt en begeleidt patiënten tijdens de behandelingen maar ook na die tijd.

Regionaal Multidisciplinair overleg

Het behandelplan voor een patiënt wordt altijd opgesteld na overleg in het multidisciplinaire overleg. Dit team werkt samen in ARTZ (Alliantie Regionale TopZorg) en bestaat uit diverse specialisten. Hierin zijn naast het Slingeland ook Rijnstate in Arnhem, de Gelderse Vallei in Ede en de Radiotherapiegroep vertegenwoordigd.

Seksualiteit

Het hebben van prostaatkanker en de behandeling hiervan kan leiden tot problemen op seksueel gebied. Soms zijn er mogelijkheden om dit te behandelen of er anders mee om te gaan. Een seksuoloog kan hierbij helpen.

Erfelijkheid

Bij ongeveer 5 tot 10% van de mannen met prostaatkanker speelt erfelijkheid een rol bij het ontstaan van de ziekte. Van een erfelijke vorm van prostaatkanker kan sprake zijn als bij twee of meer familieleden (zoals broers, vader, neven, ooms, grootvader) prostaatkanker is vastgesteld. Dit geldt zeker als de prostaatkanker is vastgesteld op een leeftijd van 55 jaar of jonger. Stamboom onderzoek kan dan duidelijkheid geven.

Wetenschappelijk onderzoek

De medische wetenschap blijft onderzoek doen naar betere behandelingen van prostaatkanker. Het doel is om tot betere resultaten te komen met minder bijwerkingen voor de patiënt. Ook de vakgroep Urologie van het Slingeland Ziekenhuis neemt regelmatig deel aan medisch wetenschappelijk onderzoek. De arts kan daarom vragen of de patiënt mee wilt werken. Wat het onderzoek precies inhoudt wordt altijd duidelijk besproken met de patiënt en deelname vindt geheel op vrijwillige basis plaats.
Onderzoeken zijn aan zeer strenge regels gebonden en de gezondheid van de patiënt blijft voorop staan.

Persoonlijke Informatie Wijzer (PIW) Prostaatkanker

De oncologieverpleegkundige overhandigt u de patiënteninformatiewijzer (PIW)  Prostaatkanker, als u van de uroloog te horen heeft gekregen dat er bij u sprake is van prostaatkanker. In de PIW vindt u informatie over uw ziekte en behandeling(en) die op uw persoonlijke situatie van toepassing is.

Registratie van kanker

Op het moment dat u in het ziekenhuis de diagnose kanker krijgt, leggen artsen en verpleegkundigen in het ziekenhuis uw gegevens vast in een medisch dossier. Dit moet volgens de wet. Een aantal van deze gegevens worden opgenomen in een onafhankelijke databank: de Nederlandse Kankerregistratie (NKR). Deze gegevens worden gebruikt voor onderzoek om behandelingen bij kanker te verbeteren. Meer info: Registratie van kanker

Meer informatie

• Prostaatkankerstichting.nl
• Kanker.nl prostaatkanker
• KWF Kankerbestrijding: www.kwf.nl

• Stichting wetenschappelijk onderzoek prostaatkanker www.prostaatwijzer.nl
• Nationaal kompas volksgezondheid over prostaatkanker
• Kwaliteit van zorg bij prostaatkanker op ziekenhuischeck.nl